ऊस लागवड व्यवस्थापन:आज मराठवाड्यातील ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचा प्रश्न आहे की, उसाची लागवड रोपाद्वारे करायची की पारंपरिक कांडीद्वारे? ऊस उत्पादन 40 ते 50 टनांवरून 80 ते 100 टनापर्यंत उत्पन्न मिळवायचे असेल तर रोपाद्वारे लागवड करणे अत्यंत फायदेशीर ठरते.
पारंपरिक पद्धतीची मर्यादा
पारंपरिक पद्धतीमध्ये अपेक्षितांची संख्या आणि त्यांचे वजन कमी असल्यामुळे टनेज कमी मिळते. त्यामुळे उत्पन्न वाढवण्यासाठी रोप लागवड हा एक उत्तम पर्याय आहे. या पद्धतीत, सामान्यत: एक एकर क्षेत्रासाठी 5,000 ते 6,000 रोपांचा वापर केला जातो.
रोप लागवडीचे फायदे
प्रत्येक रोपापासून किंवा डोळ्यापासून 7 ते 8 फुटवे मिळाल्यास 40 ते 42,000 फुटवे तयार होतात आणि उसाची संख्या वाढते. त्यासोबतच, जेठा कोंब तोडल्यास सर्व फुटव्यांची वाढ एकसारखी होते. योग्य अन्नद्रव्य व्यवस्थापनाद्वारे प्रत्येक उसाचे वजन 1.5 ते 2 किलो किंवा अधिक मिळवता येते. या पद्धतीने एकरी उत्पादन 80 ते 100 टनापर्यंत पोहोचू शकते.
लागवडीसाठी योग्य अंतर आणि घटकांची उपलब्धता
रोप लागवड पद्धतीमध्ये रोपे 1.5 फुट किंवा 2 फुट अंतरावर लावली जातात. त्यामुळे प्रत्येक रोपाला हवा, सूर्यप्रकाश, अन्नद्रव्ये आणि पाणी मुबलक प्रमाणात मिळते. या घटकांसाठी कोणतीही स्पर्धा होत नाही, ज्यामुळे रोपांची आणि फुटव्यांची वाढ एकसारखी होते. त्यामुळे उत्पादनात वाढ दिसून येते.
संशोधनातून मिळालेले निष्कर्ष
संशोधनानुसार, पारंपरिक पद्धतीच्या तुलनेत रोपद्वारे लागवड केल्यानंतर एकरी 10 ते 12 टनांपर्यंत अधिक उत्पादन मिळते. यामुळे उसाच्या टनेजमध्ये वाढ होऊन शेतकऱ्यांना अधिक फायदा होतो.
रोप लागवडीच्या या पद्धतीने मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पन्नात मोठी वाढ साधता येईल.
हे पण वाचा:
सुप्रीम कोर्टाचा ईव्हीएम विरोधातील याचिकेला नकार
ऊस लागवडीमध्ये रोपवाटिकेचा महत्त्वपूर्ण फायदा
डोळा पद्धतीत ऊसाच्या लागवडीमध्ये कारखान्यांना एक महिन्यापूर्वीची नोंद होत असल्यामुळे रोप लागवडीचा दुसरा महत्त्वाचा फायदा म्हणजे पूर्व मशागतीसाठी पुरेसा वेळ मिळतो. यामुळे रानाची मशागत चांगली केली जाऊ शकते आणि रान उत्तम तयार केले जाते. यामुळे खरीप हंगामानंतर शेतकऱ्यांना पुरेशी तयारीची संधी मिळते.
नर्सरी आणि बेनेमळ्याचे महत्त्व
रोपवाटिकेमध्ये उसाची रोपे तयार करताना नर्सरीच्या महत्वाबरोबरच बेनेमळ्याचे देखील महत्व आहे. प्रत्येक नर्सरी धारकाने बेनेमळा मेंटेन करणे आवश्यक आहे. बेनेमळ्यात लागवडीसाठी वापरणाऱ्या जातिची शंभर टक्के शुद्धता राखली जाते. शेतकऱ्यांच्या गरजेनुसार बेनेमळा 80×32, 15×12 किंवा 10,000 एक झेरोचा राखणे महत्वाचे आहे.
रोपे तयार करण्याची काळजी
रोपे तयार करताना 8 ते 10 महिन्यांचा बेनेमळ्यातील ऊस वापरणे आवश्यक आहे. प्लास्टिक ट्रे 42 कपांचे किंवा 60-70 कपांचेच वापरावेत. कोको पीट स्टरलाइज्ड असावा, ज्यामुळे रोगाचा प्रसार होत नाही. उसामधील डोळे काढण्यासाठी मशीन वापरणे आवश्यक आहे, दोन्ही बाजूला दोन सेंटीमीटर चाऊस ठेवून डोळे काढले जातात.
डोळ्यांची बेने प्रक्रिया
डोळे काढल्यानंतर त्यांना क्लोरोपायरीफॉस (200 मिली) आणि बावीस तीन शंभर ग्रॅम प्रति 100 लिटर पाण्यात बुडवणे आवश्यक आहे. या द्रावणात डोळे 10 ते 15 मिनिटे ठेवल्यानंतरच कोको पीट किंवा प्लास्टिक ट्रेमध्ये वाढविण्यासाठी वापरावेत.
लागवडीसाठी योग्य वयाच्या रोपांची निवड
लागवडीसाठी सामान्यतः नर्सरी किंवा रोपवाटिकेमध्ये 30 ते 35 दिवसांचे रोप तयार होत असते. परंतु, प्रत्येक रोप तीन टप्प्यांतून गेले पाहिजे. पहिला टप्पा पहिल्या 10 दिवसांचा असतो, ज्यावेळी ट्रेमध्ये डोळे कोको पीटच्या माध्यमातून भरले जातात आणि ही ट्रे भट्टीमध्ये ठेवली जाते. हिवाळ्यात या ट्रे भट्टीत 10 दिवसांपर्यंत ठेवणे आवश्यक असते, जेणेकरून डोळे चांगल्या प्रकारे उगवून बाहेर येतात.
सावली आणि हार्डनिंगची प्रक्रिया
यानंतर जवळपास 10 ते 15 दिवस रोपे सावलीमध्ये किंवा शेडनेटमध्ये ठेवली पाहिजेत. शेवटचा टप्पा म्हणजे हार्डनिंगची प्रक्रिया, ज्यात शेवटचे 10 दिवस रोपे उन्हामध्ये ठेवावी लागतात. तीन टप्प्यांतून जाणारी ही प्रक्रिया झाल्यावर रोपे शेतात लावल्यास ती लवकर सेट होतात आणि मॉर्टॅलिटी रेट कमी राहतो.
अन्नद्रव्य व्यवस्थापन
नर्सरीमध्ये कोको पीटमध्ये पुरेसे अन्नद्रव्य नसते, त्यामुळे सुरुवातीला ह्युमिक एसिड 20 मिली आणि 19:19:19 25 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून आळवणी करावी. यामुळे मुळांची वाढ चांगली होते आणि रोपे सुरुवातीच्या अवस्थेत चांगल्या प्रकारे वाढतात. शेवटची आळवणी वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने तयार केलेल्या बायो मिक्सचे 200 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून करावी, यामुळे रोपे निरोगी होण्यास मदत होते.
पीक संरक्षणाच्या महत्वाची फवारणी
पीक संरक्षणाच्या बाबतीत रोपवाटिकेमध्ये कीटकनाशक आणि बुरशीनाशकाची फवारणी करणे गरजेचे आहे. क्लोरोपायरीफॉस 20 मिली आणि कॉपर ऑक्सी क्लोराईड 25 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी केल्यास रोपांवर कीड व रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो.
लागवडीसाठी तयार रोपे
30 ते 35 दिवसांची रोपे रोपवाटिकेमध्ये तयार झाल्यानंतर ती लागवडीसाठी उपयुक्त ठरतात. शेतात लागवड करताना रोपे 5×1.5 फुट किंवा 6×1.5 फुट अंतरावर लावावीत. 5×1.5 फुट अंतरावर लागवड केल्यास सुमारे 6,000 रोपे प्रति एकर लागतात, तर 6×1.5 फुट अंतरावर 5,000 रोपे प्रति एकर लागतात.
लागवड प्रक्रिया
लागवड करताना 5 किंवा 6 फुटावर सरी पाडून घ्याव्यात. प्रथम सरीला पाणी द्यावे व पाणी दिल्यानंतर वापसा आल्यावर कुदळ किंवा टिकावाच्या मदतीने दीड फुटावर मार्किंग करावे. रोपं लावल्यानंतर दोन्ही बाजूंनी पायाने दाबून घ्यावे, ज्यामुळे रोपे योग्यरित्या सेट होतील व मॉर्टॅलिटी कमी होईल.
रोपांमधून फुटवे मिळवणे
काही दिवसांनी जेठ कोंब तोडल्यावर रोपांमधून चांगल्या प्रकारे फुटवे मिळतात व फुटवे एकसारखे फुटतात. प्रत्येक फुटव्याचे रूपांतर ऊसामध्ये होत असताना वजन दोन किलो किंवा त्यापेक्षा जास्त मिळवण्यासाठी अन्नद्रव्य व्यवस्थापन आवश्यक आहे. पुढील टप्प्यात अन्नद्रव्य व्यवस्थापनाची माहिती घेणार आहोत. यासाठी बाजूला दिलेल्या व्हाट्सअप ग्रुपची विनंती करा आणि आपल्या ग्रुपमध्ये सामील व्हा.
शासकीय माहिती आणि योजना WhatsApp ग्रुप⚡जॉईन करा!