यंदा हरभरा बाजार भाव कसे राहणार किती मिळणार दर पहा

हरभरा बाजार भाव: गेल्या दोन वर्षांत सोयाबीन आणि कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांना आर्थिक संकट

गेल्या दोन वर्षांपासून शेतकरी राजा विविध कारणांनी त्रस्त झाला आहे. सोयाबीनचे दर घसरल्यामुळे सोयाबीन उत्पादक शेतकरी मोठ्या आर्थिक अडचणीत आले आहेत. तसेच, कांद्याचे दर मागील काही महिन्यांपासून स्थिरच राहिल्याने कांदा उत्पादकही निराश झाले आहेत.

हरभऱ्याने शेतकऱ्यांना दिलासा दिला, मात्र दर टिकणार का याबद्दल अनिश्चितता

दुसरीकडे, हरभरा या पिकाने शेतकऱ्यांना काहीसा दिलासा दिला आहे. यंदा हरभऱ्याच्या बाजार समितीमध्ये चांगले दर मिळत असल्याने शेतकऱ्यांना लाभ झाला आहे. परंतु, या दरात स्थिरता राहील का, याबाबत शेतकरी वर्ग चिंतेत आहे.

भारतातील हरभरा उत्पादनाची स्थिती

हरभरा हे भारतात मोठ्या प्रमाणावर उत्पादित आणि वापरले जाणारे डाळवर्गीय पीक आहे. जागतिक डाळ उत्पादनात हरभऱ्याचा सुमारे २०% वाटा आहे. भारत, ऑस्ट्रेलिया, तुर्की, म्यानमार, पाकिस्तान आणि इथिओपिया हे सहा देश जगातील ९०% हरभरा उत्पादनात योगदान देतात. भारत एक प्रमुख उत्पादक असून, एकूण जागतिक हरभरा उत्पादनात भारताचा वाटा ७०% ते ७५% इतका आहे.

हे पण वाचा:

राज्य सरकारकडून लाडकी बहीण योजना पुरवणी मागणी १४०० कोटींची विशेष तरतू

हरभऱ्याचा वापर: डाळ आणि बेसनासाठी महत्त्वाचे

भारताच्या एकूण डाळ उत्पादनात ४०% ते ५०% हरभऱ्याचा वाटा आहे. हरभऱ्याचा मुख्य वापर डाळ आणि बेसन निर्मितीसाठी केला जातो. त्यामुळे, हरभऱ्याच्या दरातील बदलांचा थेट परिणाम देशातील ग्राहक आणि शेतकऱ्यांवर होतो.

आयात-निर्यात, मागणी-पुरवठ्याचे दरांवर प्रभाव

हरभऱ्याच्या किमतीत स्थिरता ठेवण्यासाठी विविध घटक प्रभावी असतात, ज्यात आयात, निर्यात, देशांतर्गत आवक, मागणी आणि पुरवठा यांचा समावेश आहे. यंदा हरभऱ्याची मागणी चांगली असल्याने शेतकऱ्यांना दिलासा मिळत आहे, परंतु पुढील महिन्यांत दराची स्थिती कशी राहील, यावरच त्यांच्या उत्पन्नाचा निर्णय होईल.

भारतातील हरभरा उत्पादनाची घट

हरभऱ्याच्या दरांवर उत्पादनाचा मोठा प्रभाव असतो, आणि सध्या भारतातील हरभरा उत्पादनात घट झाली आहे. २०२०-२१ मध्ये भारतात हरभरा उत्पादन ११९.१ लाख टन होते, जे २०२१-२२ मध्ये वाढून १३५.४ लाख टन झाले. मात्र, त्यानंतर २०२२-२३ मध्ये उत्पादन १२२.७ लाख टन इतके कमी झाले, तर चालू वर्षात म्हणजेच २०२३-२४ मध्ये उत्पादन आणखी कमी होऊन १२१.६ लाख टन झाले आहे. त्यामुळे गेल्या दोन वर्षांमध्ये हरभरा उत्पादनात घट पाहायला मिळत आहे, ज्यामुळे दर टिकवण्याचे आव्हान वाढले आहे.

हे पण वाचा:

लाडकी बहीण योजनेबाबत आनंदाची बातमी

महाराष्ट्रातील हरभरा उत्पादनातही घट

महाराष्ट्रातील हरभरा उत्पादनाची स्थिती पाहता, २०२०-२१ मध्ये राज्यात २४ लाख टन इतके उत्पादन होते.२०२१-२२ मध्ये हे उत्पादन थोडे वाढून २७.२ लाख टन झाले, तर २०२२-२३ मध्ये उत्पादन वाढून २९.७ लाख टन झाले होते. मात्र, गेल्या वर्षीच्या तुलनेत २०२३-२४ मध्ये हरभरा उत्पादन थोडे कमी होऊन २८.६ लाख टन इतके झाले आहे.

एकंदरीत स्थिती: उत्पादन घटले, शेतकऱ्यांना आर्थिक ताण

भारत आणि महाराष्ट्रातील हरभरा उत्पादनात मागील दोन वर्षांत घट झाली आहे. उत्पादनातील कमीमुळे हरभऱ्याच्या दरात वाढ होण्याची शक्यता आहे, मात्र, या स्थितीमुळे शेतकऱ्यांसमोर अस्थिरता निर्माण झाली आहे. दर टिकवणे आणि हरभऱ्याचे उत्पादन पुन्हा वाढवणे यासाठी शेतकरी वर्गाला योग्य मार्गदर्शन आणि सरकारी पातळीवर उपाययोजना आवश्यक आहेत.

हरभरा आयात आणि निर्यात स्थिती: मागील वर्षाच्या तुलनेत आयात वाढली, निर्यात घसरली

हरभरा आयातीत मोठी वाढ

हरभऱ्याच्या दरांवर आयात आणि निर्यात मोठ्या प्रमाणात परिणाम करतात. २०२०-२१ मध्ये हरभऱ्याची आयात २.९ लाख टन इतकी होती, तर २०२१-२२ मध्ये ती घटून २ लाख टन इतकी झाली. २०२२-२३ मध्ये मात्र आयात आणखी कमी होऊन ०.६ लाख टन इतकी राहिली होती. परंतु, चालू वर्षात, म्हणजेच २०२३-२४ मध्ये, हरभरा आयात पुन्हा वाढून २.८ लाख टन इतकी झाली आहे. यावरून असे दिसून येते की २०२२-२३ च्या तुलनेत चालू वर्षात हरभरा आयातीत मोठी वाढ झाली आहे.

हे पण वाचा:

विमा सखी योजना पात्रता अटी शर्ती सर्व माहिती जाणून घ्या कसे मिळवणार 7,000 रुपये

निर्यात घसरली, मागील वर्षाच्या तुलनेत घट

हरभऱ्याच्या निर्यातीवर नजर टाकल्यास, २०२०-२१ मध्ये निर्यात १.६ लाख टन होती. त्यानंतर, २०२१-२२ मध्ये ती १.२ लाख टन इतकी घटली. २०२२-२३ मध्ये निर्यात ३.५ लाख टन इतकी वाढली होती, परंतु चालू वर्षात, म्हणजेच २०२३-२४ मध्ये, निर्यात पुन्हा कमी होऊन १.९ लाख टन इतकी झाली आहे. यावरून स्पष्ट होते की मागील वर्षाच्या तुलनेत चालू वर्षात हरभऱ्याची निर्यात कमी झाली आहे.

भारतातील हरभऱ्याची आवक कमी

हरभऱ्याच्या आवकेची स्थिती देखील महत्त्वपूर्ण आहे. मार्च ते मे हा हरभऱ्याचा प्रमुख विक्रीचा हंगाम असून, यावेळी मोठ्या प्रमाणात विक्री होते. २०२३-२४ मध्ये हरभऱ्याची आवक मागील वर्षाच्या तुलनेत घटली आहे. सप्टेंबर २०२४ मध्ये आवक ०.६ लाख टन इतकी नोंदली गेली, जी मागील वर्षी सप्टेंबरमध्ये ०.७ लाख टन होती. यावरून असे दिसून येते की भारतातील हरभऱ्याची आवक कमी होत आहे.

निष्कर्ष: हरभऱ्याचे दर टिकवण्यासाठी आयात-निर्यातीत संतुलनाची गरज एकंदरीत, मागील वर्षाच्या तुलनेत चालू वर्षात हरभऱ्याच्या आयातीत वाढ आणि निर्यातीत घट झाली आहे. यामुळे हरभऱ्याचे दर टिकवण्याचे आव्हान उभे राहिले आहे. योग्य धोरणांद्वारे आयात-निर्यात संतुलित केल्यास शेतकऱ्यांना फायदा होऊ शकतो.

हे पण वाचा:

फडणवीस सरकारची कॅबिनेट ची पहिली बैठक लाडकी बहीण संदर्भात काय होणार निर्णय

हरभऱ्याच्या किमतीत वाढ: शेतकऱ्यांना हमी भावापेक्षा जास्त दर

मागील तीन वर्षांतील दरांचा आढावा

हरभऱ्याच्या किमतीत गेल्या काही वर्षांत सतत बदल होत आहेत. लातूर बाजार समितीमध्ये डिसेंबर २०२१ मध्ये हरभऱ्याला ४,५५९ रुपये प्रति क्विंटलचा दर मिळाला होता. त्यानंतर, डिसेंबर २०२२ मध्ये हा दर थोडासा घसरून ४,४५० रुपये प्रति क्विंटल झाला. मात्र, डिसेंबर २०२३ मध्ये हरभऱ्याच्या दरात मोठी वाढ होऊन ५,७३६ रुपये प्रति क्विंटल इतका दर मिळाला.

सध्याचे दर आणि हमी भावापेक्षा अधिक मिळणारी किंमत

सध्याच्या रब्बी हंगामात सरकारने जाहीर केलेली आधारभूत किंमत ५,४४० रुपये प्रति क्विंटल आहे. परंतु, हरभऱ्याला सध्या हमी भावापेक्षा जास्त दर मिळत आहे. पुणे बाजार समितीत हरभऱ्याला ७,७५० रुपये प्रति क्विंटलचा दर मिळत आहे, लातूर बाजार समितीत ६,९५० रुपये प्रति क्विंटल, अमरावती बाजार समितीत ६,७३४ रुपये प्रति क्विंटल, अकोला बाजार समितीत ६,६०० रुपये प्रति क्विंटल, आणि राहता बाजार समितीत ६,६७१ रुपये प्रति क्विंटल इतका दर मिळत आहे.

डिसेंबर २०२४ पर्यंत दरांची अपेक्षित स्थिती

बाजार विश्लेषण आणि जोखीम व्यवस्थापन कक्षाच्या अंदाजानुसार, डिसेंबर २०२४ पर्यंत लातूर बाजार समितीत हरभऱ्याच्या किमती ६,५०० ते ८,००० रुपये प्रति क्विंटल राहण्याची शक्यता आहे. यामुळे, शेतकऱ्यांना हमी भावापेक्षा जास्त दर मिळेल अशी अपेक्षा आहे, परंतु किमतींचा टिकाव शेतकऱ्यांसाठी आव्हानात्मक ठरू शकतो.

हे पण वाचा:

लाडकी बहीण योजना नवीन बदल: १ डिसेंबर २०२४ पासून लागू होणारे नवीन नियम?

निष्कर्ष: शेतकऱ्यांना चांगला दर मिळण्याची अपेक्षा, परंतु भाव टिकेल का याची चिंता सध्याच्या परिस्थितीत हरभऱ्याच्या किमती वाढलेल्या आहेत, परंतु शेतकऱ्यांना अजूनही चिंता आहे की हे दर टिकतील का. दराच्या टिकावामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थैर्य मिळण्याची शक्यता आहे.